Tork Konvertörlü şanzımanlar, uzun ömür ve konfor sunarak otomobil dünyasının emektar kahramanıdır. Bu makalede, bu sistemin neden bu kadar sağlam olduğunu ve bakım sırlarını keşfedin.
Tork Konvertörlü şanzımanlar, çift kavramalı sistemlerin aksine hidrolik yağ gücüyle çalışır. Bu sayede vites geçişleri sarsıntısız ve konforlu olur.
Motor çalıştığında, pompa dönmeye başlar ve yağı yüksek hızla fırlatır.
Yağın fırlatılması, karşısındaki türbini döndürür ve güç aktarımı sağlanır.
Hidrolik bağlantı sayesinde vites geçişleri yumuşak ve sarsıntısızdır.
60-80 km/s hızda titreme, kilitleme balatasının aşındığına işaret eder.
Valf Gövdesi tıkanırsa, vites geçişleri sertleşir ve gecikir.
Rölantide uğultu, rulmanların aşındığını gösterir.
| Özellik | Tiptronik (Tork Konvertörlü) | EDC/DSG (Çift Kavrama) |
|---|---|---|
| Baskı Balata | YOK. Sürtünme ile çalışmadığı için balata derdi olmaz. | Sıkışık trafikte 80.000–120.000 km'de bir değişir. |
| Bakım Sırrı | Yağını Değiştirin, Gerisine Karışmayın! | Yağ değişimi şarttır, ekstra kalibrasyon gerekir. |
Günümüzde otomatik vitesler piyasayı ele geçirse de, manuel şanzıman sevenlerin yeri ayrıdır. O hissiyat, o kontrol, aracın gücünü gerçekten tekerleklere aktardığınız o dürüst duygu... Paha biçilmez!
Ancak bu "dürüst" sistemin de kendi içinde kuralları ve hassas noktaları var. Manuel şanzıman, sürücüsüne hata affetmeyen, ancak doğru kullanıldığında da bir ömür dayanacak kadar vefalı bir emektardır.
İşte manuel vites dünyasına dair kullanım incelikleri, sizi yolda bırakabilecek emektar arızaları ve bakım sırları.
Manuel şanzımanın ömrü, direkt olarak sürücünün debriyaj pedalıyla olan ilişkisine bağlıdır. Ne yazık ki, acelecilik ve kötü alışkanlıklar yüzünden çoğu sürücü, aracının debriyaj balatasını erkenden "bitiriyor".
Belki de en yaygın ve en yanlış alışkanlık budur. Işık kırmızı yandığında veya trafikte durduğunuzda, ayağınızı debriyaj pedalında basılı tutarak vitesi birde bırakmak.
Zararı: Debriyaj pedalı basılıyken, baskı rulmanı sürekli olarak baskı plakasına temas eder ve dönmeye zorlanır. Bu rulman sürekli çalışmak için tasarlanmamıştır. Birkaç saniye için sorun değil, ancak uzun süreli beklemeler rulmanın aşırı ısınmasına ve erken bozulmasına yol açar.
Doğrusu: Durur durmaz vitesi boşa (N) alın ve ayağınızı debriyaj pedalından tamamen çekin. Harekete geçme zamanı geldiğinde tekrar bire alın.
Sol ayağını pedalın üzerinde "dinlendiren" veya hafifçe basılı tutan sürücüler vardır. Bu, farkında olmadan baskı balatasının tam olarak kenetlenmesini engeller ve sürekli bir miktar sürtünmeye neden olur. Sürtünme demek ısı, ısı demek balatanın incelmesi demektir. Sol ayağınız işi bittiğinde zeminde dinlenmeli, pedala kesinlikle temas etmemelidir.
Debriyajın en çok yıprandığı an, kalkış anıdır. En doğru teknik, gaz ve debriyajı uyumlu ve hızlı bir şekilde "kavrama noktasına" getirip, araba hareket eder etmez ayağı tamamen çekmektir. Ayağı kavrama noktasında gereğinden fazla tutmak ("yarım debriyaj"), balatayı gereksiz yere yakar ve ömrünü kısaltır.
Bir manuel şanzımandan gelen en rahatsız edici ses, vites değiştirirken duyduğunuz o keskin "cırt" veya "cart" sesidir. Bu ses, basit bir vites hatasından çok daha fazlasıdır; şanzımanın içindeki bir savaşın sesidir.
Şanzıman, farklı hızlarda dönen yüzlerce dişliden oluşur. Vites değiştirdiğinizde, bu dişlilerin kusursuzca birbiriyle kenetlenmesi gerekir. İşte bu kenetlenmeyi pürüzsüz hale getiren parça Senkromeç'tir. Senkromeç, esasen vites kolunu ittiğiniz dişli ile mevcut dişlinin hızını eşitleyen bir sürtünme halkasıdır.
Arıza Anı: Debriyaja tam basmadan veya devri ayarlamadan hızlı vites geçişi yaptığınızda, senkromeç halkası dişlilerin hızını eşitlemeye çalışır. "Cart" sesi, senkromeçin yetersiz kaldığı anda dişlinin dişliye sertçe vurduğu andır.
Sonuçları: Bu sesi sık duyuyorsanız, senkromeç halkalarınızı aşındırıyorsunuz demektir. Aşınan senkromeç yüzünden zamanla ilgili vitese zor geçmeye başlarsınız, hatta araba ısındığında vites yerinden atabilir. İhmal edilirse, dişlilerin kendisi hasar görür ve şanzıman revizyonu kaçınılmaz olur.
Manuel şanzımanlar, motor yağı gibi sürekli eksiltme eğiliminde değildir, bu yüzden çoğu sürücü şanzıman yağını unutur. Bu büyük bir hatadır!
Şanzımanın içindeki tüm dişliler, miller ve senkromeçler, şanzıman yağı sayesinde korunur ve soğutulur. Eğer bu yağ:
Eksilirse: (Genellikle contalardan kaynaklanan kaçaklar nedeniyle) Parçalar metal metale sürtünmeye başlar. Bu sürtünme uğultu ve vınlama sesi olarak size döner.
Kirlenir veya Ömrü Biterse: Zamanla dişlilerden kopan mikroskobik metal parçacıkları yağı kirletir ve viskozitesini (akışkanlığını) bozar. Kirli yağ, özellikle vites geçişlerini sertleştirir ve sistemin ısınmasına neden olur.
Üreticiden üreticiye değişmekle birlikte, manuel şanzıman yağının genellikle 50.000 ile 100.000 km arasında değiştirilmesi önerilir. En azından her periyodik bakımda, ustanızdan şanzımanın altındaki yağ kaçağı olup olmadığını kontrol etmesini isteyin.
Unutmayın, manuel şanzıman size tam hakimiyet verir; ancak bu hakimiyetin sorumluluğu da size aittir. Ona iyi bakın, o da sizi yolda bırakmasın.
